Հետևյալ էսսեն ընտրվել է գենդերային բռնության դեմ ակտիվիզմի 16-օրյակին ընդառաջ հայտարարված թեմատիկ էսսեների բաց կանչի «համոզիչ/persuasive» անվանակարգում: Արտահայտված կարծիքները պատկանում են հեղինակին և պարտադիր չէ, որ համընկնեն Կանանց ռեսուրսային կենտրոնի կամ KVINFO-ի տեսակետների հետ:
Հեղինակ՝ Նարինե Գալստյան (հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի)
Ես խորապես համոզված եմ, որ գենդերային բռնությունը ոչ թե «ընտանեկան վեճ» է, այլ մարդու իրավունքների կոպիտ խախտում։ Այն այսօր աշխարհի ամենատարածված բռնության տեսակներից է, և ցավալի է, որ նույնիսկ մեր օրերում կան մարդիկ, ովքեր փորձում են այն արդարացնել ավանդույթի, «ընտանեկան հեղինակության» կամ «համբերություն ունենալու» անվան տակ։ Բայց իրականությունն այն է, որ ոչ մի ավանդություն իրավունք չունի խեղդելու մարդու ազատությունը և արժանապատվությունը։
Գենդերային բռնությունը բազմաշերտ է։ Այն հաճախ սկսվում է ոչ թե հարվածից, այլ վերահսկողությունից«ինչու՞ այսպես հագար», «ո՞ւր ես գնում», «ո՞ւմ հետ ես խոսում»։ Սրանք, առաջին հայացքից աննշան թվացող հարցեր, ժամանակի ընթացքում վերածվում են մեկուսացման, ինքնապաշտպանության զգացողության կորուստի, իսկ հետո նաև ֆիզիկական վնասի։ Ես չեմ ընդունում այն կարծիքը, թե սա «ներքին խնդիր» է, և որ ուրիշները չպետք է խառնվեն։ Երբ մարդու նկատմամբ տեղի է ունենում հանցագործություն, լռելն ու անտեսելը դառնում են հանցակցության ձև։
Մի քանի ամիս առաջ մի երիտասարդ կնոջ պատմություն լսեցի։ Նա քսանհինգամյա էր, կրթված, աշխատող, լի երազանքներով։ Բայց նրա տանն ուժը որոշում էր ամեն բան․ ինչ հագնել, ում հետ հանդիպել, երբ դուրս գալ։ Ամուսինը նրան մեկուսացրել էր ընտանիքից ու ընկերներից «իր երևակայած ճիշտ կնոջ կերպարը» պարտադրելով։ Նա լռում էր՝ ամաչելով, որ իրեն «չի հաջողվում լավ կին լինել»։ Մի օր, երբ հերթական բռնությունից հետո նա կորցրեց գիտակցությունը, վերջապես օգնություն խնդրեց։ Նրա խոսքերը ես երբեք չեմ մոռանա․ «Ես չէի ուզում մահանալ, բայց արդեն չէի էլ ապրում»։ Այս խոսքերը պետք է հնչեն մեր բոլորի ականջներում՝ հիշեցնելով, որ լռությունը կարող է դառնալ մահաբեր։
Հասարակության մեջ արմատացած զոհին մեղադրելու մշակույթը մեր բոլորի պարտքն է ոչնչացնել։ Երբ ասում են՝ «թողի չթողներ, որ իրեն խփեին», «ինքն էլ մի բան արած կլինի», նրանք ոչ միայն խլում են օգնություն խնդրելու ուժը, այլև լեգիտիմացնում բռնարարի գործողությունները։ Ես վստահ եմ՝ այս մտածողությունը պետք է փոխել հստակ և անհանդուրժող շեշտադրումներով` ջախջախել բռնության արդարացումները, ոչ թե զոհին։
Գենդերային բռնությունը նաև հսկայական ազդեցություն ունի երեխաների վրա։ Նրանք տեսնում են, սովորում և հետագայում կրկնում տեսած վարքագիծը։ Եթե երեխան մեծանում է այն մտածությամբ, որ մեկի նկատմամբ ուժ կիրառելը նորմալ է, մենք կորցնում ենք ամբողջ սերունդ։ Ես չեմ ցանկանում ապրել հասարակությունում, որտեղ տղաներին սովորեցնում են իշխել, աղջիկներին՝ հանդուրժել։ Ընտանիքը պետք է լինի անվտանգ տարածք, ոչ թե վախի պարանոց։
Ակտիվիստները, աջակցող կենտրոնները, հոգեբաններն ու իրավաբանները հերոսական աշխատանք են կատարում, սակայն նրանց ձայնը չի բավարարի, եթե մենք որպես հանրություն չմիանանք։ Ամեն մի հստակ դիրքորոշում, ամեն մի հրապարակային «ոչ» բռնությանը, ամեն մի աջակցված կին՝ քայլ են դեպի ավելի արդար հասարակություն։ Ես հավատում եմ, որ մեր հասարակությունը կարող է փոխվել․ պարզապես պետք է որոշենք, որ այլևս չենք լռելու։
Պետությունն ունի անփոխարինելի դեր։ Օրենսդրությունը, իրավապահների պատրաստվածությունը, արագ արձագանքման ծառայությունները պետք է լինեն անսասան։ Բայց պետությունը միայնակ չի հաղթի այս խնդիրը։ Երբ քաղաքացիները պահանջում են, իշխանությունն է գործում։ Այս պայքարը չի կարող մնալ մի քանի կազմակերպությունների ուսերին․ այն պետք է լինի մեր բոլորի օրակարգում։
Ես ընտրում եմ հստակ դիրք․ գենդերային բռնության հանդեպ զրոյական հանդուրժողականություն։ Չկա «բռնություն, բայց…», չկա «բայց ընտանիքն է քանդվելու»։ Երբ ընտանիքն արդեն կառուցված է վախի վրա, այն վաղուց քանդված է։ Եվ մենք իրավունք չունենք թույլ տալու, որ որևէ մեկը ապրի մշտական վտանգի մեջ, միայն այն պատճառով, որ կին է։
Գենդերային բռնության դեմ պայքարը ոչ միայն աջակցություն է զոհին, այլ ապագայի կառուցում է։ Եվ ես ուզում եմ ապրել մի Հայաստանում, որտեղ յուրաքանչյուր կին ու աղջիկ ազատ է քայլում՝ վստահ իր արժեքի և կյանքի նկատմամբ։ Սա այն իրականությունն է, որի համար արժե պայքարել։
